PDF Giáo trình tâm lý học, Hoàng Thị Thu Hiền, Nguyễn Thị Lan

Giáo trình tâm lý học, Hoàng Thị Thu Hiền, Nguyễn Thị Lan

 

MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ......................................................................................... 3
CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA TÂM LÝ HỌC ..... 13
BÀI 1:TÂM LÝ HỌC LÀ MỘT KHOA HỌC .................................... 13
I. ĐỐI TƢỢNG, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU CỦA TÂM LÝ HỌC .... 13
1. Tâm lý là gì? .......................................................................................... 13
2. Vài nét về lịch sử hình thành và phát triển tâm lý học ..................... 14
3. Đối tƣợng, nhiệm vụ nghiên cứu của Tâm lý học ............................. 14
II. BẢN CHẤT CỦA HIỆN TƢỢNG TÂM LÝ NGƢỜI THEO QUAN
ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG .......................... 15
1. . Tâm lý là sản phẩm phản ánh hiện thực khách quan bằng hoạt động
của mỗi ngƣời. ............................................................................................. 15
2. Tâm lý là chức năng của não ............................................................... 17
3. Tâm lý là kinh nghiệm xã hội, lịch sử của loài ngƣời biến thành cái
riêng của từng ngƣời ................................................................................... 17
III. PHÂN LOẠI CÁC HIỆN TƢỢNG TÂM LÝ ................................... 19
1. Quá trình tâm lý ..................................................................................... 19
2. Trạng thái tâm lý ................................................................................... 20
3. Thuộc tính tâm lý .................................................................................. 20
IV. CÁC PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TÂM LÝ ............................ 21
1. Phƣơng pháp quan sát ........................................................................... 21
2. Phƣơng pháp nghiên cứu qua sản phẩm hoạt động .......................... 21
3. Phƣơng pháp nghiên cứu tiểu sử ......................................................... 21
4. Phƣơng pháp điều tra ............................................................................ 21
BÀI 2: HOẠT ĐỘNG THẦN KINH CẤP CAO CƠ SỞ SINH LÝ
CỦA HIỆN TƢỢNG TÂM LÝ ............................................................ 23
I. SƠ LƢỢC VỀ CẤU TẠO HỆ THẦN KINH TRUNG ƢƠNG ............ 23
1. Tế bào thần kinh (nơ-ron thần kinh) ................................................... 23
2. Não bộ ..................................................................................................... 25
3. Tủy sống ................................................................................................. 26
4. Vấn đề định khu chức năng tâm lý trong não .................................... 26
II. HOẠT ĐỘNG THẦN KINH CẤP CAO ............................................ 27
6
1. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................... 27
2. Hoạt động phản xạ của hệ thần kinh ................................................... 29
III. CÁC QUY LUẬT HOẠT ĐỘNG THẦN KINH CẤP CAO ............. 32
1. Quy luật hoạt động theo hệ thống của não ......................................... 32
2. Quy luật lan tỏa và tập trung của hƣng phấn và ức chế ................... 33
3. Quy luật cảm ứng qua lại ..................................................................... 33
4. Quy luật tƣơng quan giữa cƣờng độ kích thích và cƣờng độ phản xạ ..... 34
5. Quy luật chuyển từ hƣng phấn sang ức chế ....................................... 35
IV. HỆ THỐNG TÍN HIỆU THỨ NHẤT VÀ HỆ THỐNG TÍN HIỆU
THỨ HAI ................................................................................................ 35
1. Khái niệm tín hiệu ................................................................................. 36
2. Hệ thống tín hiệu ................................................................................... 36
V. CÁC LOẠI HÌNH THẦN KINH CƠ BẢN ........................................ 37
1. Phân loại kiểu hình thần kinh chung cho cả ngƣời và vật ............... 37
2. Phân loại kiểu hình thần kinh riêng ở con ngƣời .............................. 37
CHƢƠNG II: CÁC HIỆN TƢỢNG TÂM LÝ NGƢỜI .................... 39
$ A- QUÁ TRÌNH TÂM LÝ ................................................................. 39
BÀI 1: NHẬN THỨC CẢM TÍNH......................................................... 39
A: CẢM GIÁC ....................................................................................... 34
I. KHÁI NIỆM CHUNG ......................................................................... 39
1. Định nghĩa .............................................................................................. 39
2. Vai trò của cảm giác ............................................................................. 39
II. CÁC QUY LUẬT CẢM GIÁC .......................................................... 40
1. Quy luật về ngƣỡng cảm giác .............................................................. 40
2. Quy luật về sự thích ứng của cảm giác ............................................... 42
3. Quy luật về sự tác động qua lại lẫn nhau của các cảm giác ............. 43
5. Quy luật về hiện tƣợng loạn cảm giác ................................................ 44
III. PHÂN LOẠI CẢM GIÁC ................................................................. 45
1. Những cảm giác bên ngoài ................................................................... 45
2. Những cảm giác bên trong ................................................................... 46
B: TRI GIÁC .......................................................................................... 42
I. KHÁI NIỆM CHUNG ......................................................................... 47
1. Định nghĩa .............................................................................................. 47
2. So sánh sự giống và khác nhau giữa cảm giác và tri giác ................ 47
7
3. Vai trò của tri giác ................................................................................. 48
II. CÁC QUY LUẬT CỦA TRI GIÁC .................................................... 49
1. Quy luật về tính lựa chọn của tri giác ................................................. 49
2. Quy luật về tính ý nghĩa của tri giác ................................................... 50
3. Quy luật về tính ổn định của tri giác ................................................... 51
4. Quy luật ảo ảnh của tri giác ................................................................. 52
5. Quy luật tổng giác ................................................................................. 52
Bài 2: TRÍ NHỚ ........................................................................................... 54
I. KHÁI NIỆM CHUNG ......................................................................... 54
1. Định nghĩa .............................................................................................. 54
2. Vai trò của trí nhớ ................................................................................. 55
II. CÁC GIAI ĐOẠN CƠ BẢN CỦA TRÍ NHỚ ..................................... 56
1. Ghi nhớ (quá trình tạo vết trên vỏ não) .............................................. 56
2. Giữ gìn (giai đoạn củng cố vết) ........................................................... 58
3. Quá trình nhận lại và nhớ lại................................................................ 59
III. SỰ QUÊN ......................................................................................... 60
BÀI 3: NHẬN THỨC LÝ TÍNH ............................................................... 62
I. KHÁI NIỆM CHUNG ......................................................................... 62
1. Định nghĩa .............................................................................................. 62
2. Đặc điểm tƣ duy .................................................................................... 62
II. CÁC THAO TÁC CỦA TƢ DUY ...................................................... 68
1. Phân tích – tổng hợp ............................................................................. 68
2. So sánh .................................................................................................... 68
3. Trừu tƣợng hóa và cụ thể hóa .............................................................. 68
4. Khái quát hóa và hệ thống hóa ............................................................ 69
I. KHÁI NIỆM CHUNG ......................................................................... 70
1. Định nghĩa .............................................................................................. 70
2. Nguyên nhân phát sinh tƣởng tƣợng ................................................... 71
3. Vai trò của tƣởng tƣợng ....................................................................... 72
II. CÁC CÁCH SÁNG TẠO HÌNH ẢNH MỚI TRONG TƢỞNG
TƢỢNG .................................................................................................. 73
BÀI 4: ĐỜI SỐNG XÚC CẢM – TÌNH CẢM ............................................. 76
I. KHÁI NIỆM CHUNG ......................................................................... 76
1. Định nghĩa .............................................................................................. 76
8
2. So sánh sự giống và khác nhau giữa xúc cảm - tình cảm ................ 77
3.Vai trò của xúc cảm - tình cảm ............................................................. 78
II. CÁC QUY LUẬT CỦA TÌNH CẢM ................................................. 79
1. Quy luật “thích ứng” của tình cảm...................................................... 79
2. Quy luật tƣơng phản của tình cảm ...................................................... 80
3. Quy luật về sự pha trộn của tình cảm ................................................. 80
4. Quy luật về sự di chuyển của tình cảm ............................................... 80
5. Quy luật về sự lây lan của tình cảm .................................................... 80
6. Quy luật hình thành tình cảm............................................................... 81
III. PHÂN LOẠI TÌNH CẢM ................................................................. 81
1. Tình cảm bậc thấp ................................................................................. 81
2. Tình cảm bậc cao ................................................................................... 81
$ B – TRẠNG THÁI TÂM LÝ ............................................................. 93
BÀI 6: CHÚ Ý ....................................................................................... 90
I. KHÁI NIỆM CHUNG ......................................................................... 93
1. Định nghĩa .............................................................................................. 93
2. Chức năng của chú ý ............................................................................. 94
3. Các biểu hiện của chú ý ........................................................................ 94
II. CÁC THUỘC TÍNH TÂM LÝ CƠ BẢN CỦA CHÚ Ý ..................... 95
1. Sức tập trung của chú ý ........................................................................ 95
2. Sự phân phối chú ý ................................................................................ 96
3. Khối lƣợng chú ý ................................................................................... 97
4. Tính bền vững của chú ý ...................................................................... 97
5. Sự di chuyển chú ý ................................................................................ 98
$ C- CÁC THUỘC TÍNH TÂM LÝ .................................................. 100
BÀI 7: XU HƢỚNG .............................................................................. 97
I. ĐỊNH NGHĨA.................................................................................... 100
II. BIỂU HIỆN CỦA XU HƢỚNG ....................................................... 100
1. Nhu cầu ................................................................................................. 100
2. Hứng thú ............................................................................................... 101
3. Lý tƣởng ............................................................................................... 101
4. Thế giới quan ....................................................................................... 101
5. Niềm tin ................................................................................................ 102
9
BÀI 8: TÍNH CÁCH
I. KHÁI NIỆM CHUNG ....................................................................... 103
1. Định nghĩa ............................................................................................ 103
2. Đặc điểm của tính cách ....................................................................... 105
II. CẤU TRÚC TÂM LÝ CỦA TÍNH CÁCH ....................................... 106
1. Xu hƣớng - mặt chỉ đạo của tính cách. ............................................. 106
2. Tình cảm trong tính cách: ...................................................................... 107
3. Ý chí trong tính cách ........................................................................... 107
4. Khí chất trong tính cách. .................................................................... 108
5. Kỹ xảo và thói quen trong tính cách ................................................. 108
III. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ GIÁO DỤC TÍNH CÁCH CHO HỌC SINH .. 109
BÀI 9: KHÍ CHẤT.............................................................................. 108
I. KHÁI NIỆM CHUNG ....................................................................... 111
1. Định nghĩa ............................................................................................ 111
2. Phân loại khí chất ................................................................................ 112
II. ĐẶC ĐIỂM TÂM LÝ CỦA CÁC KIỂU KHÍ CHẤT ...................... 113
1. Kiểu khí chất linh hoạt (còn gọi kiểu khí chất hăng hái) ............... 113
2. Kiểu khí chất điềm tĩnh (còn gọi kiểu khí chất bình thản)............. 113
3. Kiểu khí chất nóng nảy (còn gọi kiểu khí chất sôi nổi) .................. 114
4. Kiểu khí chất ƣu tƣ (còn gọi kiểu khí chất đa sầu) ......................... 115
BÀI 10: NĂNG LỰC .......................................................................... 114
I. KHÁI NIỆM CHUNG ....................................................................... 117
1. Định nghĩa ............................................................................................ 117
2. Các mức độ của năng lực ................................................................... 119
II. ĐIỀU KIỆN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ......................... 120
1. Điều kiện tự nhiên của sự phát triển năng lực (còn gọi là tƣ chất) .... 120
2. Điều kiện xã hội của sự phát triển năng lực ..................................... 121
PHẦN 2: TÂM LÝ HỌC SƢ PHẠM VÀ TÂM LÝ HỌC
LỨA TUỔI .................................................................................................. 123
Bài 1: KHÁI QUÁT VỀ TÂM LÝ HỌC DẠY HỌC .................. 127
I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA TÂM LÝ HỌC DẠY HỌC ......... 127
1. Bản chất tâm lý của quá trình dạy học ............................................. 127
10
2. Những quy luật tâm lý của quá trình dạy học .................................. 128
II. HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ NHỮNG YẾU TỐ TÂM LÝ CỦA
HOẠT ĐỘNG DẠY ............................................................................. 131
1. Hoạt động dạy ...................................................................................... 131
2. Các yếu tố tâm lý của hoạt động dạy ................................................ 132
III. HOẠT ĐỘNG HỌC VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA
HOẠT ĐỘNG HỌC .............................................................................. 136
1. Hoạt động học và bản chất của hoạt động học ................................ 136
2. Những vấn đề cơ bản của hoạt động học ......................................... 138
BÀI 2: TÂM LÝ HỌC VỀ SỰ LĨNH HỘI KHÁI NIỆM
VÀ HÌNH THÀNH KỸ NĂNG – KỸ XẢO...................................... 143
I. TÂM LÝ HỌC VỀ SỰ LĨNH HỘI KHÁI NIỆM ............................... 143
1. Thế nào là sự lĩnh hội? ....................................................................... 143
2. Các mức độ chất lƣợng lĩnh hội ........................................................ 144
3. Những điều kiện của sự lĩnh hội ....................................................... 145
II. TÂM LÝ HỌC VỀ HÌNH THÀNH KỸ NĂNG, KỸ XẢO .............. 148
1. Tâm lý học về sự hình thành kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh ........ 148
2. Tâm lý học về sự hình thành kỹ xảo nghề nghiệp cho học sinh .......... 152
c. Các quy luật hình thành kỹ xảo ......................................................... 154
BÀI 3: ĐẶC ĐIỂM TÂM LÝ LỨA TUỔI THANH NIÊN
HỌC NGHỀ ................................................................................................ 157
I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG CỦA TÂM LÝ HỌC LỨA TUỔI ... 157
1. Khái niệm ............................................................................................. 157
2. Các qui luật của sự phát triển tâm lý ……………………………154
3. Phân chia các giai đoạn lứa tuổi ........................................................ 159
II. CÁC ĐIỀU KIỆN ẢNH HƢỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ
LỨA TUỔI THANH NIÊN .................................................................. 159
III. ĐẶC ĐIỂM TÂM LÝ CỦA LỨA TUỔI THANH NIÊN ............... 163
1. Đặc điểm hoạt động nhận thức .......................................................... 163
2. Đặc điểm giao tiếp và đời sống tình cảm………………………...162
3. Đặc điểm nhân cách ............................................................................ 169
TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………………………..172