PDF An introduction to British and American studies, Đất nước học Anh Mỹ, Ulis

An introduction to British and American studies, Đất nước học Anh Mỹ, Ulis
Đất nước là gì? Quốc gia, dân tộc, quốc gia dân tộc là gì? Bạn có thể chưa từng hỏi một cách nghiêm túc nhưng vẫn cứ sống với những thứ ấy. Hoặc là bạn đã hỏi và trả lời, tham gia vào khóa học này vẫn là một cơ hội để nghĩ lại và gặp những điều mới mẻ. ENG2052 Đất nước học Anh Mỹ không phải chỉ để học về nước Anh và nước Mỹ xa xôi, về những thứ mà người Anh và người Mỹ chắc chắn biết hơn chúng ta. Nội dung chính của môn này là về sự hình thành và diện mạo của quốc gia dân tộc (nation-state), một dạng thức chính trị-văn hóa phổ biến trên thế giới, cũng là cách tổ chức đất nước Việt Nam. Chúng ta học về nước Anh và nước Mỹ vì đây là những ví dụ có sức nặng, cung cấp những bối cảnh lịch sử cho sự phát triển của quốc gia dân tộc và toàn cầu hóa. Là người Anh hay người Mỹ cũng phải học thì mới có ý thức rõ ràng. Ngay cả khi bạn không hứng thú với những thứ vĩ mô thì cũng hi vọng rằng kiến thức hữu ích, trong khóa học bạn đôi lần gặp được những từ ngữ mới, những mẩu chuyện, các chi tiết nhỏ bé, thú vị.

 

Môn Đất nước học Anh Mỹ đã trải qua quá trình phát triển hơn 20 năm. Ban đầu chương trình học giống một bức tranh toàn cảnh về các lĩnh vực khác nhau của Anh và Mỹ, gồm lịch sử, chính trị, kinh tế, giáo dục, và văn hóa. Phiên bản Đất nước học Anh Mỹ hiện thời được đem đến cho sinh viên từ năm học 2017-2018. Nội dung học tập được định vị vào những khái niệm trong nghiên cứu văn hóa: quốc gia dân tộc (nation-state), văn hóa (culture), quyền lực (power) và bản sắc (identity). Từ đó, thay vì chỉ biết những tập hợp dữ kiện về Anh và Mỹ, sinh viên có thể nhìn nhận đất nước như những kiến tạo lịch sử kết nối với nhau thành một hệ thống và định hình cách con người giải quyết vấn đề, sống chung với nhau. Điều này cũng có nghĩa là khi đến với môn học này, sinh viên ngành tiếng Anh, trường Đại học Ngoại ngữ, ĐHQGHN, đứng chung nền tảng học thuật với sinh viên bản ngữ và quốc tế.

Nội dung của môn học xoay quanh sự hình thành và diện mạo của quốc gia dân tộc (nation-state), một dạng thức tổ chức xã hội phổ biến, đã trở thành đơn vị phân chia bản đồ thế giới. Nước Việt Nam hiện đại là một quốc gia dân tộc. Nước Anh và nước Mỹ, dù bao gồm nhiều nước và bang có lịch sử và bản sắc riêng, cũng là các quốc gia dân tộc qua quá trình kiến tạo lịch sử, giá trị và hệ thống pháp luật chung. Anh và Mỹ không chỉ là những nơi tiếng Anh là bản ngữ mà còn là những ví dụ có khả năng cung cấp bối cảnh cho sự phát triển của quốc gia dân tộc và toàn cầu hóa. Quốc gia dân tộc là một thực thể thống nhất giữa chính trị, địa lý và văn hóa, một dạng thức tổ chức xã hội mới ra đời ở đầu thời hiện đại, bắt nguồn từ châu Âu, gắn liền với những cải cách tôn giáo và sự phát triển của công nghệ in ấn, cho phép con người bớt phụ thuộc vào nhà thờ và tầng lớp tăng lữ, tăng tỉ lệ biết đọc và biết viết, có ước mơ về việc làm chủ đời sống của mình, tự do và bình đẳng với mọi người. Loại hình nhà nước điển hình của quốc gia dân tộc là nhà nước dân chủ vận hành do dân và vì dân, được hình thành dựa trên kết quả bầu cử và minh bạch về các hoạt động của mình để nhân dân giám sát. Phần không thể thiếu của một quốc gia dân tộc là sự tạo thành các giá trị văn hóa chung cho những người sống trên cùng lãnh thổ. Ảnh hưởng của các quốc gia dân tộc ở Tây Âu và Bắc Mỹ (phương Tây) đã khiến quốc gia dân tộc trở nên phổ biến trên phạm vi toàn cầu, nhưng không phải do áp đặt của phương Tây mà do chính nguyện vọng và chiến lược của những người dân bản địa. Những tư tưởng gắn liền với quốc gia dân tộc góp phần tạo thành chủ nghĩa quốc dân/dân tộc (nationalism), một nguồn lực được vận dụng trong các phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới và trong cạnh tranh tư bản. Sau chương giới thiệu các khái niệm tổ chức môn học (quốc gia dân tộc, văn hóa, quyền lực và bản sắc), môn học đi vào các hệ thống của một quốc gia dân tộc, cụ thể là Anh và Mỹ, gồm lịch sử, hệ thống giá trị, chính trị, kinh tế, giáo dục. Bài cuối cùng là những lát cắt về đời sống hằng ngày của người dân. Sự đặt để hai nước Anh và Mỹ song song với nhau tạo ra những so sánh, liên hệ.


Cách dịch tiếng Anh cụm từ ‘Đất nước học’ và ‘Đất nước học Anh Mỹ’

‘Đất nước học’ vẫn được dịch ra tiếng Anh là ‘country studies’, và môn Đất nước học Anh Mỹ được Tổ Đất nước học dịch là ‘Introduction to British and American Studies’ (chứ không phải là British-American Country Studies). Khi dịch tên môn học ngược trở lại từ bản dịch tiếng Anh, tên tiếng Việt của môn học trở thành ‘Dẫn luận nghiên cứu Anh và Mỹ’. Tuy nhiên, do nội dung cụ thể của môn học xoay quanh khái niệm quốc gia dân tộc cũng như do lịch sử phát triển của môn học, tên tiếng Việt của môn học là ‘Đất nước học Anh Mỹ’ thì hợp lý hơn.

Cụm từ ‘đất nước học’ và bản dịch tiếng Anh của nó ‘country studies’ cần được hiểu trong bối cảnh lịch sử cụ thể. ‘Country studies’ không phải là thuật ngữ chỉ ngành học phổ biến trên phạm vi toàn cầu và không được nhận diện dễ dàng. Theo nghĩa phổ biến, country studies chỉ sự nghiên cứu một đất nước nhưng không chỉ đến một ngành học đã xác lập trong học thuật thế giới. Trên thế giới, Hoa Kỳ học (American studies) không chỉ nghiên cứu một đất nước mà nghiên cứu những hiện tượng xuất hiện dưới tên gọi Mỹ, có tính Mỹ, nằm rộng khắp toàn cầu. American studies đứng riêng thành một lĩnh vực, không phải là một bộ phận của country studies. Khi xét đến các cách tiếp cận và các bối cảnh cụ thể, có thể xếp American studies vào các lĩnh vực học thuật như area studies (khu vực học), international studies (quốc tế học), hay cultural studies (nghiên cứu văn hóa). Các môn Đất nước học hiện nay được giảng dạy ở tổ Đất nước học, Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa các nước nói tiếng Anh (gồm Đất nước học Anh Mỹ, Các chủ đề trong Đất nước học Anh, và Các chủ đề trong Đất nước học Mỹ) không dừng lại ở việc giới thiệu bức tranh tổng quan hay các khía cạnh các nhau về nước Anh và/hay nước Mỹ mà được xây dựng dựa trên các khái niệm, lý thuyết của các ngành học thuật khác nhau như nghiên cứu văn hóa và kinh tế học. Tên ‘country studies’ có thể gây chút hiểu nhầm hay thắc mắc, song nó cũng có thể trở thành cái cớ để chúng ta kể với nhau về những gì đã và đang diễn ra. Tên tiếng Việt ‘đất nước học’ ngoài giá trị lịch sử cũng có sự thơ mộng của nó—gợi ra những thứ rất cụ thể, là đất và nước, là những thứ con người và vạn vật nương tựa ở đó, cùng nhau.