PDF Giáo trình phương pháp dạy học chuyên ngành kỹ thuật, Nguyễn Văn Tuấn

Giáo trình phương pháp dạy học chuyên ngành kỹ thuật, Nguyễn Văn Tuấn
149 p

 

MỤC LỤC
Chƣơng 1: NHỮNG CƠ SỞ CHUNG CỦA BỘ MÔN PHƢƠNG
PHÁP DẠY CHUYÊN NGÀNH KỸ THUẬT ......................................... 13
1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM ........................................................................ 13
2. ĐỐI TƢỢNG VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ................................. 14
3. NHIỆM VỤ CỦA MÔN PHƢƠNG PHÁP DẠY CHUYÊN
NGÀNH KỸ THUẬT TRONG CHƢƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO
GIÁO SINH .............................................................................................. 16
4. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 17
Chƣơng 2: KỸ THUẬT VÀ GIÁO DỤC KỸ THUẬT ...................... 20
1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM ........................................................................ 20
1.1. Kỹ thuật ........................................................................................ 20
1.2. Công nghệ ..................................................................................... 22
1.3. Hệ thống kỹ thuật .......................................................................... 23
2. MỘT SỐ TIẾP CẬN TRONG DẠY KỸ THUẬT – NGHỀ ............... 23
2.1. Tiếp cận kỹ thuật cơ bản ............................................................... 23
2.2. Tiếp cận hoạt động kỹ thuật .......................................................... 24
2.3. Tiếp cận toàn diện ......................................................................... 25
2.4. Các tiếp cận là cơ sở để xác định nội dung dạy kỹ thuật .............. 26
3. MỘT SỐ MÔ HÌNH GIÁO DỤC KỸ THUẬT PHỔ THÔNG
TRÊN THẾ GIỚI ..................................................................................... 27
3.1. Mô hình định hƣớng sản xuất công nghiệp (industrial/
production oriented) ............................................................................. 27
3.2. Mô hình định hƣớng theo lao động thủ công (craftoriented)
............................................................................................... 28
3.3. Mô hình thiết kế thuật (“design”) ................................................. 28
3.4. Mô hình Khoa học tự nhiên ứng dụng (applied science) .............. 28
3.5. Mô hình Công nghệ tƣơng lai (modern technology) .................... 28
3.6. Mô hình Công nghệ đại cƣơng (general technology) ................... 29
3.7. Mô hình Khoa học-Công nghệ-Xã hội (STS: Science-
Technology- Society ) .......................................................................... 29
6
3.8. Mô hình giáo dục kỹ thuật tổng hợp ............................................. 30
4. NHIỆM VỤ DẠY KỸ THUẬT TRONG TRƢỜNG PHỔ
THÔNG VÀ CHUYÊN NGHIỆP DẠY NGHỀ ..................................... 31
4.1. Nhiệm vụ giáo dƣỡng kỹ thuật nghề nghiệp ................................. 31
4.2. Nhiệm vụ giáo dục ........................................................................ 32
4.3. Nhiệm vụ phát triển ...................................................................... 33
4.3.1. Phát triển tƣ duy kỹ thuật ....................................................... 33
4.3.2. Năng lực kỹ thuật ................................................................... 35
4.3.3. Hình thành và phát triển tƣ duy và năng lực kỹ thuật ............ 36
5. NGUYÊN TẮC DẠY HỌC KỸ THUẬT ........................................... 37
5.1. Cơ sở chung về nguyên tắc dạy kỹ thuật ...................................... 37
5.2. Các nguyên tắc dạy học ứng dụng trong dạy kỹ thuật .................. 37
Chƣơng 3: MỤC TIÊU VÀ NỘI DUNG .............................................. 41
DẠY HỌC CHUYÊN NGÀNH KỸ THUẬT ......................................... 41
1. MỤC TIÊU DẠY HỌC KỸ THUẬT .................................................. 41
1.1. Khái niệm ...................................................................................... 41
1.2. Các lĩnh vực của mục tiêu bài dạy kỹ thuật .................................. 42
1.2.1. Mục tiêu dạy học về chuyên môn .......................................... 42
1.2.2. Mục tiêu dạy học liên quan về năng lực giải quyết
vấn đề kỹ thuật ................................................................................. 45
1.2.3. Mục tiêu dạy học liên quan về năng lực tƣ duy kỹ
thuật ................................................................................................. 45
1.2.4. Mục tiêu dạy học liên quan về tình cảm thái độ .................... 46
1.3. Xác định mục tiêu dạy học bài dạy kỹ thuật ................................. 47
1.3.1. Tính toàn diện của mục tiêu dạy học kỹ thuật ....................... 47
1.3.2. Xác định mục tiêu dạy học chi tiết cụ thể .............................. 48
2. NỘI DUNG DẠY HỌC KỸ THUẬT ................................................. 50
2.1. Khái niệm ...................................................................................... 50
2.2. Các yếu tố cơ bản của nội dung dạy học kỹ thuật ........................ 50
2.3. Nội dung kỹ thuật trong trƣờng phổ thông ................................... 51
2.4. Nội dung dạy học về công nghệ gia công cơ khí trong
trƣờng TCCN và DN ........................................................................... 52
7
2.4.1. Các yêu cầu nghề nghiệp cơ khí chế tạo đối với nội
dung dạy học. ................................................................................... 52
2.4.2. Nội dung dạy học về công nghệ gia công chế tạo ................. 54
2.5. Nội dung dạy học về vật liệu cơ khí kim loại trong trƣờng
THCN và DN ....................................................................................... 59
2.5.1. Các yêu cầu nghề nghiệp kỹ thuật cơ khí đối với nội
dung dạy học. ................................................................................... 59
2.5.2. Những thành phần nội dung vật liệu cơ khí ........................... 60
2.6. Đơn giản hóa nội dung dạy học kỹ thuật ...................................... 65
Chƣơng 4: PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC KỸ THUẬT ...................... 70
1. CƠ SỞ CHUNG VỀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC ............................ 70
1.1. Khái niệm phƣơng pháp................................................................ 70
1.2. Khái niệm phƣơng pháp dạy học .................................................. 71
1.3. Phân loại hệ thống các phƣơng pháp dạy học .............................. 74
1.3.1. Cơ sở chung cho việc phân loại ............................................. 74
1.3.2. Mô hình cấu trúc hai mặt của phƣơng pháp dạy học ............. 76
1.3.3. Mô hình quan điểm dạy học – phƣơng pháp dạy học–
kỹ thuật dạy học ............................................................................... 77
1.3.4. Mô hình tổng hợp .................................................................. 78
2. MỘT SỐ QUAN ĐIỂM VỀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
TRONG DẠY KỸ THUẬT ..................................................................... 81
2.1. Dạy học khám phá ........................................................................ 81
2.1.1 Khái niệm dạy học khám phá ................................................. 81
2.1.2. Ƣu điểm và hạn chế của dạy học khám phá .......................... 82
2.2. Dạy học giải quyết vấn đề ............................................................ 83
2.2.1. Khái niệm vấn đề và dạy học giải quyết vấn đề .................... 83
2.2.2. Cấu trúc của quá trình giải quyết vấn đề ............................... 84
2.2.3. Vận dụng dạy học giải quyết vấn đề ...................................... 85
2.3. Dạy học định hƣớng hoạt động ..................................................... 85
2.3.1. Khái niệm ............................................................................... 85
2.3.2. Đặc điểm của dạy học định hƣớng họat động........................ 86
2.3.3. Tổ chức dạy học định hƣớng hoạt động ................................ 89
8
3. CÁC PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC LOGIC ........................................ 90
3.1. Phƣơng pháp phân tích - tổng hợp ................................................ 90
3.2. Phƣơng pháp quy nạp ................................................................... 93
3.3. Phƣơng pháp diễn dịch ................................................................. 95
3.4. Phƣơng pháp kế thừa và phát triển ............................................... 96
4. MỘT SỐ VÍ DỤ VỀ ỨNG DỤNG PHƢƠNG PHÁP LOGIC
CHO CÁC NỘI DUNG ĐẶC THÙ ........................................................ 99
4.1. Dạy khái niệm bằng phƣơng pháp phân tích và quy nạp .............. 99
4.1.1 Đặc trƣng của dạy học khái niệm ........................................... 99
4.1.2. Yêu cầu đối với dạy khái niệm ............................................ 100
4.1.3. Dạy khái niệm bằng phƣơng pháp phân tích – tổng
hợp ................................................................................................. 100
4.1.4. Dạy khái niệm bằng phƣơng pháp quy nạp ......................... 101
4.2. Dạy cấu tạo thiết bị kỹ thuật bằng phƣơng pháp phân
tích- tổng hợp: .................................................................................... 102
4.2.1. Đặc trƣng cấu tạo thiết bị kỹ thuật: ..................................... 102
4.2.2. Yêu cầu đối với dạy nội dung cấu tạo thiết bị kỹ
thuật ............................................................................................... 103
4.2.3. Tiến trình dạy cấu tạo thiết bị kỹ thuật ................................ 104
4.3. Dạy nguyên lý kỹ thuật bằng phƣơng pháp tổng hợp ................. 105
4.3.1. Yêu cầu đối với bài dạy nguyên lý kỹ thuật ........................ 105
4.3.2. Tiến trình dạy nguyên lý kỹ thuật ........................................ 105
Chƣơng 5: KIỂU BÀI DẠY KỸ THUẬT .......................................... 107
1. CƠ SỞ CHUNG VỀ KIỂU BÀI DẠY .............................................. 107
2. CÁC KIỂU BÀI DẠY KỸ THUẬT .................................................. 108
2.1. Kiểu bài dạy phân tích, giải thích minh họa ............................... 108
2.2. Kiểu bài dạy thiết kế và giải quyết các nhiệm vụ kỹ thuật ......... 109
2.3. Kiểu bài dạy hình thành kĩ năng kỹ thuật ban đầu ..................... 112
2.4. Kiểu bài dạy chế tạo ................................................................... 115
2.5. Kiểu bài dạy thiết kế và chế tạo đối tƣợng kỹ thuật ................... 116
2.6. Kiểu bài dạy thí nghiệm kỹ thuật, thực hành thí nghiệm
kỹ thuật .............................................................................................. 117
9
Chƣơng 6: PHƢƠNG TIỆN DẠY HỌC KỸ THUẬT ..................... 120
1. ĐẠI CƢƠNG VỀ PHƢƠNG TIỆN DẠY HỌC ............................... 120
1.1. Khái niệm .................................................................................... 120
1.2. Chức năng của phƣơng tiện dạy học trong quá trình dạy học .......... 122
1.2.1. Xét theo mối quan hệ cơ bản của quá trình dạy học ............ 122
1.2.2. Xét theo các khâu của quá trình dạy học ............................. 122
1.3. Phân loại của phƣơng tiện dạy học ............................................. 124
2. PHƢƠNG TIỆN NHÌN ..................................................................... 128
2.1. Phạm vi sử dụng của phƣơng tiện nhìn ...................................... 128
2.2. Chức năng của phƣơng tiện nhìn ................................................ 129
2.3. Các loại phƣơng tiện nhìn ........................................................... 129
2.3.1. Phƣơng tiện nhìn tĩnh không gian hai chiều ........................ 129
2.3.2. Các phƣơng tiện nhìn không gian ba chiều ......................... 130
3. LỰA CHỌN SỬ DỤNG PHƢƠNG TIỆN DẠY HỌC
TRONG DẠY KỸ THUẬT ................................................................... 131
3.1. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc lựa chọn .................................... 131
3.2. Tiêu chuẩn để đánh giá lựa chọn phƣơng tiện dạy học .............. 137
3.3. Các nguyên tắc sử dụng phƣơng tiện dạy học ............................ 137
4. ĐA PHƢƠNG TIỆN VÀ CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
TRONG DẠY HỌC .............................................................................. 139
4.1. Đa phƣơng tiện ........................................................................... 139
4.1.1. Khái niệm đa phƣơng tiện: .................................................. 139
4.1.2. Các tính chất của đa phƣơng tiện. ........................................ 139
4.2. Máy vi tính và khả năng ứng dụng trong dạy học. ..................... 140
4.2.1. Vị trí của Công nghệ thông tin trong dạy học. .................... 140
4.2.2. Chức năng của máy vi tính và đa phƣơng tiện trong dạy
học. ................................................................................................. 140
4.2.3. Các nguyên tắc định hƣớng sử dụng máy tính trong dạy
học .................................................................................................. 142
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................... 144