PDF Giáo trình nghiệp vụ ngân hàng thương mại, Nguyễn Quốc Khánh, Đàng Quang Vắng

Giáo trình nghiệp vụ ngân hàng thương mại, Nguyễn Quốc Khánh, Đàng Quang Vắng
530 tr

 

MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU..........................................................................................3
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI............................................................15
1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG
MẠI.........................................................................................................16
1.1.1. Nguồn gốc hình thành và phát triển của ngân hàng thương mại........16
1.1.2. Định nghĩa, mục tiêu của ngân hàng thương mại trong nền
kinh tế ..........................................................................................................18
1.1.3. Phân loại nghiệp vụ ngân hàng thương mại..................................22
1.2. ĐẶC ĐIỂM, CHỨC NĂNG VÀ CÁC HOẠT ĐỘNG CHỦ
YẾU CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.........................................25
1.2.1. Đặc điểm hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại.........25
1.2.2. Chức năng và các nghiệp vụ chủ yếu của ngân hàng thươngm ại.........28
1.2.3. Bối cảnh kinh tế và xu thế chuyển dịch hoạt động kinh doanh
của ngân hàng .........................................................................................30
1.2.4. Các hoạt động chủ yếu của ngân hàng thương mại.......................34
1.2.5. Phân loại nghiệp vụ của ngân hàng thương mại............................36
1.3. CÁC NGHIỆP VỤ CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...........37
1.3.1. Nguyên tắc chung về các nghiệp vụ ngân hàng.............................37
1.3.2. Các nghiệp vụ nội bảng (Inside)....................................................39
1.3.3. Các nghiệp vụ ngoại bảng (Outside).................................................
1.4. KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI.........................................................................51
1.4.1. Kết cấu thu nhập của ngân hàng....................................................51
1.4.2. Nội dung thu nhập, chi phí của ngân hàng....................................53
1.4.3. Cách xác định các chỉ tiêu thu nhập..............................................54
1.5. CƠ CẤU TỔ CHỨC VÀ YÊU CẦU TRONG HOẠT ĐỘNG
KINH DOANH NGÂN HÀNG.............................................................56
1.5.1. Các hình thức tổ chức quản lý kinh doanh ngân hàng...................56
1.5.2. Các rủi ro trong kinh doanh ngân hàng.........................................58
1.5.3. Yêu cầu đối với nhân viên kinh doanh ngân hàng.........................60
Kết luận Chương 1..................................................................................61
CHƯƠNG 2. NGHIỆP VỤ HUY ĐỘNG VỐN...................................64
2.1. YÊU CẦU CHUNG VỀ NGHIỆP VỤ HUY ĐỘNG VỐN..........65
8
2.1.1. Khái niệm nghiệp vụ huy động vốn...............................................65
2.1.2. Tầm quan trọng của nghiệp vụ huy động vốn...............................66
2.1.3. Yêu cầu mở tài khoản ngân hàng ..................................................67
2.2. HUY ĐỘNG TIỀN GỬI CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.........70
2.2.1. Tiền gửi giao dịch hay tiền gửi thanh toán....................................70
2.2.2. Tiền gửi tiết kiệm...........................................................................72
2.3. HUY ĐỘNG VỐN QUA PHÁT HÀNH GIẤY TỜ CÓ GIÁ .........77
2.3.1. Phát hành các loại giấy tờ có giá ngắn hạn....................................78
2.3.2. Phát hành các loại giấy tờ có giá trung và dài hạn........................79
2.4. HUY ĐỘNG VỐN TỪ CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG VÀ
TỪ NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC...........................................................86
2.4.1. Các nghiệp vụ giao dịch trên thị trường mở..................................86
2.4.2. Các nghiệp vụ vay cầm cố chứng khoán.......................................89
2.4.3. Giao dịch tín phiếu ngân hàng nhà nước.......................................91
2.4.4. Giao dịch tín phiếu kho bạc...........................................................92
2.5. QUẢN LÝ NGHIỆP VỤ HUY ĐỘNG VỐN................................94
2.5.1. Quản lý các yếu tố ảnh hưởng đến huy động vốn.........................94
2.5.2. Quản lý rủi ro các công cụ giao dịch trên thị trường tiền tệ..........96
2.5.3. Thực hiện các biện pháp huy động vốn.........................................97
Kết luận Chương 2..................................................................................99
CHƯƠNG 3. NGHIỆP VỤ THANH TOÁN......................................103
3.1. TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUA
NGÂN HÀNG......................................................................................104
3.1.1. Khái niệm thanh toán qua ngân hàng..........................................104
3.1.2. Đặc điểm, tác dụng, điều kiện thanh toán qua ngân hàng...........105
3.1.3. Các quy định pháp lý về thanh toán qua ngân hàng....................107
3.2. THANH TOÁN GIỮA CÁC KHÁCH HÀNG...........................108
3.2.1. Thanh toán bằng séc - chi phiếu (Cheque)..................................108
3.2.2. Thanh toán bằng uỷ nhiệm chi..................................................... 112
3.2.3. Thanh toán bằng uỷ nhiệm thu.................................................... 114
3.2.4. Thanh toán bằng thẻ..................................................................... 115
3.2.5. Thanh toán bằng thư tín dụng (LC - Letter Credit).....................121
3.3. THANH TOÁN GIỮA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI........ 123
3.3.1. Thanh toán qua ngân hàng nhà nước (thanh toán liên ngân
hàng)......................................................................................................124
3.3.2. Thanh toán bù trừ giữa các ngân hàng thương mại.....................125
9
3.3.3. Uỷ nhiệm thu hộ, chi hộ giữa các ngân hàng..............................126
3.3.4. Nghiệp vụ ngân hàng đại lý (Correspondent Bank)....................126
Kết luận Chương 3................................................................................127
CHƯƠNG 4. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGHIỆP VỤ TÍN DỤNG......131
4.1. CÁC VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CHO VAY NGÂN HÀNG.............132
4.1.1. Khái niệm cho vay ngân hàng.....................................................132
4.1.2. Các loại cho vay ngân hàng.........................................................134
4.1.3. Đối tượng tài trợ của tín dụng ngân hàng....................................136
4.1.4. Phương pháp xác định lãi suất cho vay ngân hàng......................138
4.1.5. Giới hạn tín dụng ........................................................................140
4.2. QUY TRÌNH CẤP TÍN DỤNG NGÂN HÀNG..........................146
4.2.1. Tiếp nhận hồ sơ đề nghị cấp tín dụng (thủ tục vay vốn)..............147
4.2.2. Điều tra thu thập thông tin và phương án vay.............................148
4.2.3. Phân tích tín dụng (hoặc thẩm định tín dụng)..............................149
4.2.4. Quyết định và ký hợp đồng tín dụng...........................................154
4.2.5. Giải ngân .....................................................................................158
4.2.6. Giám sát tín dụng.........................................................................159
4.2.7. Phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro
tín dụng..................................................................................................161
4.2.8. Thu hồi và thanh lý tín dụng........................................................162
4.3. BẢO ĐẢM TIỀN VAY..................................................................164
4.3.1. Nguyên tắc đảm bảo tín dụng......................................................164
4.3.2. Các hình thức đảm bảo tín dụng..................................................165
4.3.3. Thẩm định tài sản đảm bảo..........................................................170
4.3.4. Nguyên tắc định giá trị tài sản đảm bảo......................................171
4.3.5. Lập hợp đồng đảm bảo ...............................................................172
4.4. KỸ THUẬT CẤP TÍN DỤNG.....................................................173
4.4.1. Quy trình kỹ thuật cấp tín dụng...................................................173
4.4.2. Đánh giá và xếp hạng tín dụng (Credit Rating) ..........................178
4.4.3. Các biện pháp phòng ngừa và xử lý nợ có vấn đề.......................183
Kết luận Chương 4................................................................................185
CHƯƠNG 5. TÍN DỤNG NGẮN HẠN - TÀI TRỢ SẢN XUẤT
KINH DOANH.....................................................................................193
5.1. YÊU CẦU CHUNG ĐỐI VỚI CHO VAY NGẮN HẠN............194
5.1.1. Xác định nhu cầu và nguồn tài trợ vay ngắn hạn.........................194
10
5.1.2. Điều kiện, nguyên tắc cho vay ngắn hạn.....................................196
5.1.3. Kiểm tra đảm bảo nợ vay ngắn hạn.............................................197
5.2. CHO VAY THEO MÓN (TỪNG LẦN)......................................200
5.2.1. Yêu cầu nghiệp vụ cho vay theo món..........................................200
5.2.2. Quy trình kỹ thuật cho vay theo món..........................................201
5.3. CHO VAY THEO HẠN MỨC TÍN DỤNG.................................209
5.3.1. Yêu cầu chung về nghiệp vụ cho vay theo hạn mức tín dụng.......209
5.3.2. Quy trình kỹ thuật cho vay theo hạn mức tín dụng.....................210
5.3.3. Xác định hạn mức tín dụng theo tài sản hoạt động......................217
5.3.4. Xác định lãi suất hiệu dụng.........................................................219
5.3.5. Xác định hạn mức tín dụng theo nhu cầu vốn luân chuyển
bình quân...............................................................................................220
5.3.6. Dự đoán nhu cầu tài chính và hạn mức tín dụng.........................223
5.4. CHO VAY THẤU CHI..................................................................225
5.4.1. Yêu cầu chung về cho vay thấu chi ............................................226
5.4.2. Xác định hạn mức thấu chi theo số dư.........................................227
5.4.3. Xác định hạn mức thấu chi theo lưu chuyển tiền tệ.....................229
Kết luận Chương 5...............................................................................231
CHƯƠNG 6. TÍN DỤNG TIÊU DÙNG VÀ HỘ SẢN XUẤT
KINH DOANH ....................................................................................237
6.1. YÊU CẦU CHUNG VỀ CHO VAY TIÊU DÙNG VÀ HỘ
SẢN XUẤT KINH DOANH...............................................................238
6.1.1. Đối tượng cho vay tiêu dùng và hộ sản xuất kinh doanh ...........238
6.1.2. Mô hình cho vay .........................................................................239
6.1.3. Quy trình cho vay tiêu dùng và hộ sản xuất................................240
6.2. NGHIỆP VỤ CHO VAY HỘ SẢN XUẤT...................................242
6.2.1. Yêu cầu chung về nghiệp vụ cho vay hộ sản xuất.......................243
6.2.2. Quy trình cho vay hộ sản xuất ....................................................244
6.2.3. Xác định nhu cầu vay vốn hộ sản xuất .......................................247
6.3. NGHIỆP VỤ TÍN DỤNG TIÊU DÙNG......................................249
6.3.1. Yêu cầu chung đối với cho vay tiêu dùng....................................249
6.3.2. Cho vay tiêu dùng trả góp ...........................................................255
6.3.3. Cho vay bằng thẻ.........................................................................261
6.3.4. Cho vay tiêu dùng theo đối tượng...............................................262
6.4. QUẢN LÝ RỦI RO TRONG CHO VAY TIÊU DÙNG
VÀ HỘ SẢN XUẤT KINH DOANH.................................................272
11
6.4.1. Những giới hạn khi cho vay hộ sản xuất.....................................272
6.4.2. Các biện pháp quản lý rủi ro........................................................273
6.4.3. Quy trình tổ chức quản trị rủi ro..................................................277
Kết luận Chương 6................................................................................279
CHƯƠNG 7. TÍN DỤNG TRUNG VÀ DÀI HẠN - TÀI TRỢ
DỰ ÁN ĐẦU TƯ .................................................................................285
7.1. YÊU CẦU CHUNG VỀ TÍN DỤNG ĐẦU TƯ...........................286
7.1.1. Yêu cầu chung.............................................................................286
7.1.2. Quy trình xét duyệt cho vay trung và dài hạn..............................289
7.1.3. Kỹ thuật cho vay trung và dài hạn...............................................292
7.2. CHO VAY TRẢ GÓP MUA TÀI SẢN CỐ ĐỊNH......................294
7.2.1. Quy trình kỹ thuật cho vay..........................................................295
7.2.2. Cho vay trả nợ theo nguồn trả nợ thông thường..........................297
7.2.3. Cho vay trả nợ theo nguồn thanh toán khả dụng (Fatsatl)...........301
7.2.4. Tín dụng tuần hoàn (Revolving Credit).......................................302
7.3. TÀI TRỢ THUÊ MUA TÀI SẢN................................................303
7.3.1. Yêu cầu chung về cho thuê mua tài sản.......................................304
7.3.2. Kỹ thuật tài trợ thuê mua tài sản .................................................308
7.3.3. Cho thuê vận hành.......................................................................315
7.4. CHO VAY DỰ ÁN ĐẦU TƯ........................................................316
7.4.1. Một số vấn đề chung về thẩm định cho vay dự án đầu tư...........316
7.4.2. Thẩm định chung về dự án đầu tư...............................................320
7.4.3. Thẩm định tình hình sản xuất kinh doanh chủ đầu tư .................323
7.4.4. Thẩm định dự án đầu tư ..............................................................327
7.4.5. Thẩm định kế hoạch sản xuất kinh doanh ..................................331
7.4.6. Phân tích khả năng trả nợ của dự án............................................333
7.4.7. Thẩm định điều kiện đảm bảo nợ vay và kết luận.......................340
Kết luận Chương 7................................................................................346
CHƯƠNG 8. TÍN DỤNG THƯƠNG MẠI - TÀI TRỢ XUẤT
NHẬP KHẨU.......................................................................................354
8.1. TÍN DỤNG TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU.............................355
8.1.1. Tín dụng nhập khẩu.....................................................................355
8.1.2. Tín dụng xuất khẩu......................................................................357
8.1.3. Nhờ thu kèm chứng từ xuất nhập khẩu........................................362
8.2. CHO VAY THEO HẠN MỨC TÍN DỤNG DỰ PHÒNG..........363
12
8.2.1. Đặc điểm......................................................................................363
8.2.2. Lợi ích..........................................................................................364
8.2.3. Thủ tục và điều kiện đăng ký.......................................................364
8.3. NGHIỆP VỤ CHO VAY CHIẾT KHẤU GIẤY TỜ CÓ GIÁ ........365
8.3.1. Yêu cầu chung về chiết khấu giấy tờ có giá................................366
8.3.2. Quy trình kỹ thuật chiết khấu giấy tờ có giá................................367
8.3.3. Chiết khấu thương phiếu..............................................................370
8.3.4. Chiết khấu các chứng từ có giá khác...........................................373
8.4. BẢO LÃNH...................................................................................375
8.4.1. Yêu cầu chung về nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng........................375
8.4.2. Các loại bảo lãnh ........................................................................379
8.4.3. Quy trình nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng.....................................382
8.4.4. Kỹ thuật xác định nghiệp vụ bảo lãnh.........................................386
8.4.5. Thực hành nghiệp vụ bảo lãnh.....................................................389
8.5. BAO THANH TOÁN (FACTORING)........................................390
8.5.1. Yêu cầu chung về nghiệp vụ bao thanh toán...............................390
8.5.2. Bao thanh toán trong nước...........................................................398
8.5.3. Bao thanh toán xuất nhập khẩu....................................................402
Kết luận Chương 8................................................................................406
CHƯƠNG 9. CÁC NGHIỆP VỤ KINH DOANH NGÂN
HÀNG KHÁC......................................................................................419
9.1. NGHIỆP VỤ KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN.................................420
9.1.1. Huy động vốn đối với khách hàng cá nhân.................................421
9.1.2. Cho vay đối với khách hàng cá nhân...........................................424
9.1.3. Các dịch vụ thẻ dành cho khách hàng cá nhân............................430
9.1.4. Các sản phẩm và dịch vụ ngân hàng khác dành cho khách
hàng cá nhân..........................................................................................430
9.2. NGHIỆP VỤ NGÂN HÀNG ĐIỆN TỬ .....................................436
9.2.1. Các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng điện tử ..................................436
9.2.2. Phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử ở các nước.........................439
9.2.3. Luật và điều kiện giao dịch điện tử tại các nước.........................439
9.3. NGHIỆP VỤ KINH DOANH BẤT ĐỘNG SẢN.......................440
9.3.1. Kinh doanh các dự án bất động sản.............................................440
9.3.2. Thanh toán mua bán bất động sản...............................................441
9.3.3. Cho vay mua bán bất động sản và xây dựng nhà........................441
9.3.4. Cung cấp các dịch vụ liên quan đến bất động sản.......................441
13
9.4. NGHIỆP VỤ KINH DOANH BẢO HIỂM.................................442
9.4.1. Thực hiện các hợp đồng bảo hiểm bảo lãnh ...............................442
9.4.2. Nghiệp vụ Bancassurance ...........................................................442
9.4.3. Nghiệp vụ bảo hiểm tín dụng ......................................................443
9.5. NGHIỆP VỤ UỶ THÁC VÀ NHẬN UỶ THÁC........................443
9.5.1. Một số vấn đề chung về nghiệp vụ uỷ thác và nhận uỷ thác.......444
9.5.2. Nghiệp vụ uỷ thác cho vay..........................................................445
9.5.3. Nghiệp vụ uỷ thác đầu tư.............................................................445
9.6. NGHIỆP VỤ NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ .......................................446
9.6.1. Nghiệp vụ quản lý đầu tư (Investment Management).................447
9.6.2. Nghiệp vụ trung gian các nhà đầu tư cho nhau vay chứng khoán..........447
9.6.3. Nghiệp vụ đầu tư kinh doanh ......................................................448
9.6.4. Nghiệp vụ ngân hàng đầu tư (Investment Banking)....................452
9.7. NGHIỆP VỤ KINH DOANH NGOẠI HỐI - VÀNG................457
9.7.1. Nghiệp vụ kinh doanh ngoại tệ ...................................................458
9.7.2. Nghiệp vụ kinh doanh vàng.........................................................465
Kết luận Chương 9................................................................................468
CHƯƠNG 10. PHÂN TÍCH VÀ QUẢN LÝ RỦI RO TRONG
HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NGÂN HÀNG.................................472
10.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG
KINH DOANH NGÂN HÀNG...........................................................473
10.1.1. Rủi ro là gì.................................................................................473
10.1.2. Nguyên nhân rủi ro trong kinh doanh ngân hàng......................474
10.1.3. Các loại rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hàng..............474
10.1.4. Những hạn chế trong nhận thức về rủi ro..................................478
10.2. YÊU CẦU QUẢN LÝ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG
KINH DOANH NGÂN HÀNG...........................................................478
10.2.1. Quan điểm quản trị rủi ro trong kinh doanh ngân hàng.............478
10.2.2. Hệ thống quản trị rủi ro trong kinh doanh ngân hàng................479
10.2.3. Phân tích rủi ro trong kinh doanh ngân hàng.............................482
10.2.4. Các mô hình quản trị rủi ro trong kinh doanh ngân hàng..........486
10.2.5. Chiến lược quản lý rủi ro...........................................................490
10.2.6. Chính sách quản lý rủi ro...........................................................490
10.2.7. Xác định khung giới hạn............................................................491
10.2.8. Quản lý hệ thống thông tin tín dụng..........................................493
14
10.3. BIỆN PHÁP QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG
KINH DOANH NGÂN HÀNG...........................................................496
10.3.1. Quản trị rủi ro tín dụng..............................................................496
10.3.2. Quản trị rủi ro lãi suất................................................................500
10.3.3. Quản trị rủi ro thanh khoản........................................................504
10.3.4. Quản trị rủi ro vốn.....................................................................507
10.3.5. Quản trị rủi ro hoạt động...........................................................508
10.3.6. Quản trị rủi ro thị trường...........................................................510
10.3.7. Các công cụ quản trị rủi ro khác................................................ 511
10.4. THỰC THI QUY CHẾ AN TOÀN VỐN BASEL....................512
10.4.1. Sơ lược về Basel .......................................................................512
10.4.2. Basel I........................................................................................513
10.4.3. Basel II.......................................................................................513
10.4.4. Basel III.....................................................................................516
10.4.5. Thực trạng áp dụng Basel..........................................................519